Transkreasyon Nedir?

Çeviri bir belgenin, konuşmanın ya da metnin anlam ve içeriğini yerel okuyucu veya izleyici kitlesine aktarmaktır. Bu sürecin sorunsuz tamamlanabilmesi için çevirmenin kaynak metin ve nüanslarının yanı sıra hedef kitleye ve dile de hakim olması beklenir. Kaynak metindeki mesajın hedef kitlenin sosyal özelliklerine, kültürüne ve normlarına uygun bir şekilde aktarılmasına ise transkreasyon denir. Çevirinin alt türlerinden biri olan transkreasyonun farkı, kaynak metnin dilsel ve biçimsel özelliklerine sadık kalma gereksiniminin olmadığı bir yaratıcı çeviri türü olmasıdır.

Transkreasyon Hangi Alanlarda Kullanılır?

Çeviri, bir dilden diğerine doğru oluşan mekanik bir süreç olarak düşünülebilir. Makine çevirileri ve retrospektif çevirilere dikkatle yaklaşılmasının da nedeni budur. Çeviri, genel anlamda bir dilden diğerine doğru “motamot” olarak gerçekleşen ve kültürel ile bölgesel özellikleri arka plana iten bir tür mekanik süreç olduğundan bu noktada önemli bir soru ortaya çıkar: Çeviride transkreasyon nedir?

Transkreasyon ise kültürel ve bölgesel özelliklerine göre kaynak içeriğin bir dilden diğerine uyarlanması sürecine atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir. Bu süreç metnin mesajını tutarak baştan yazılmasını dahi içerebilir. Transkreasyon hizmeti PR, reklamcılık, pazarlama ya da dizi ve film gibi eğlence alanlarında sık sık başvurulan bir hizmettir.

Edebiyat Alanında Transkreasyon

Daha önce belirtildiği gibi transkreasyon bir kültürün diğer kültüre uyarlanmasıdır. Hizmet alanlarını daha iyi bir şekilde tanımlamak için birkaç disiplinden bazı örneklere bakalım.

Edebi alanda transkreasyon öne çıkan bir sorun haline gelmiştir. Örneğin, bir şarkı çevirisinde bir mutfak robotu üzerine yazılmış bir metne kıyasla daha fazla yorum gerektiren cümle olacaktır. Şarkı, duygularla ve bireysel algılarla dolu iken diğeri içerisinde çok az belirsizlik bulunduran bir kullanma kılavuzudur.

Deyimsel bir ifadenin transkreasyonuna örnek: İngilizcede “birini kandırmak veya aldatmak” anlamına gelen deyim “pulling someone’s leg (birinin bacağını çekmek)” olarak geçer. Bu ifade, tarihsel olaylardan esinlenmiş olup kültürel bir yolculukla günümüze kadar aktarılmıştır. Deyim, 18. ve 19. yüzyıl Londra’sındaki sokak hırsızları tarafından kullanılan bir teknikten geliyor. İkili gruplar halinde çalışan suçlulardan biri çubuk, ip veya bir parça tel kullanarak başına geleceklerden habersiz kişiyi düşürmekle görevlendirilirdi. Diğer suçlu, yaralı kişi yere yatarken onu soyardı. Deyimde kullanılan ifade ilk başta, soyulacak kişiyi düşüren hırsızın yaptığı harekete gönderme yapmak için kullanılmıştı. Bugün ise bir kişiyi dolandırmayı ifade eden mecazi bir söylem. Bu nedenle, orijinal dilde ifadenin asıl anlamı fiziksel olarak birinin bacağını çekmek (pulling someone’s leg) değil, birini kandırmak veya aldatmaktır. Bu ifadenin motamot çevirisi bağlamdan uzak olduğu için hedef dilde anlaşılmaz olacaktır.

Pazarlama Alanında Transkreasyon

Pazarlama transkreasyonuna odaklanırken pazarlama mesajınızın uygun şekilde çevrilip çevrilemeyeceğini düşünmelisiniz. Şu anda sitenizin içeriği tamamlanmış halde mi, yoksa çeviriden önce düzenlemeniz gerekiyor mu? Tüm mesajlar ve sloganların etkili bir şekilde hedef dile aktarılması için kaynak metnin de tamamlanmış olması gerekir. Bu yöntem, mesajın yorumlanmasının yanı sıra başka bir dilin kültürüne göre düzenlemesini de içerdiği için normal çeviri sürecinden farklıdır.

Transkreasyon işlemi, bir dildeki fikri almak ve onu başka bir dilde yeniden üreterek amaçlanan mesajı iletmekle ilgilidir. Bir öncelik sırasının ve net bir çözümün bulunduğu çevirinin aksine transkreasyonda dil yoruma açıktır ve nüanslara dikkat edilir. Öyle ki, herhangi iki profesyonel tercüme tarafından çevrilen bir metin sonunda farklı iki mesaj ortaya koyacaktır. Genel olarak, metin ne kadar kavramsal olursa iki yorum arasında çeşitlilik de o kadar artacaktır. Ancak her iki yorum da doğru kabul edilir. Transkreasyon işleri, ilgili içeriğin hedeflenen ortamda uygun olmasını sağlarken onu başka bir dilde “deşifre eder” ve “yeniden üretir.” Bu nedenle, transkreasyon hizmetleri, istenen sonucu tamamen anlamalı ve yalnızca kaynağı hedef dile çevirme değil, aynı zamanda kayda değer iyileştirmeler ortaya koyma amacı da taşımalıdır.

Son olarak ise transkreasyon içeriği hakkında konuşalım. Transkreasyonun amacı, hedef dilde kaynak dildekinin aynısını söylemek değil aynı mesajı hedef dile en uygun şekilde sunmaktır. Kuşkusuz ki başka bir dilde çok benzer bir şeyi söylemek çoğu zaman pratik değildir.
Transkreasyon, her dilde benzer bir yanıt almayı bekler; bu da çevirinin kendi kendine neredeyse asla başaramayacağı bir şeydir. Tüm dillerde nedenlerini sorgulamadığımız birçok ifade vardır. Fakat bunların başka bir dile aktarımında bu söylemlerin bağlamlarını iyice araştırmalı ve hedef dilde eşdeğerlerini bulmamız elzemdir. Unutmayalım, başarılı bir transkreasyon süreci yerel ölçekte başarıyı küresele taşımanın en önemli unsurudur.